Zespół niespokojnych nóg (łac. asthenia crurum paraesthetica) charakteryzuje się odmiennie jako zespół Wittmaacka-Ekboma czy syndrom RLS (ang. restless legs syndrome). RLS należy do schorzeń neurologicznych, które przejawia się uczuciem ociężałości, osłabienia oraz lęku nóg, zwłaszcza w czasie spoczynku czy snu, co zmusza pacjenta do ruchu, chodzenia czy poruszania kończynami, żeby złagodzić nieprzyjemne dolegliwości. W tenże sposób przerywany sen utrudnia regenerację sił, a człowiek kolejnego dnia czuje się ciężki oraz niewyspany. Zespół niespokojnych nóg występuje zwłaszcza po obu częściach ciała, ale zdarza się także, iż wyłącznie po jednej. Wedle statystyk zespół niespokojnych nóg dotyka blisko 15 procent społeczności, ale rzadko jest rozpoznawany. Zespół niespokojnych nóg może się ujawnić w dowolnym wieku.
Etiologie zespołu niespokojnych nóg
Pierwsze informacje o zespole niespokojnych nóg podali już w 1672 roku Thomas Willis oraz Theodor Wittmaack, ale systematyczny opis zespołu niespokojnych nóg z 1945 roku zawdzięczamy szwedzkiemu neurologowi – Karlowi Axelowi Ekbomowi. Co interesujące, pomimo że sygnały zespołu niespokojnych nóg są niezwykle charakterystyczne oraz ciężkie do pomylenia z odmiennymi dolegliwościami, syndrom RLS bardzo rzadko się diagnozuje. Dolegliwość niespokojnych nóg pozostaje niejednokrotnie nieleczony. Jako jednostka chorobowa zespół niespokojnych nóg został określony w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pod kodem G25.8. Z czego wynika zespół niespokojnych nóg? Źródła podają, iż etiologie zespołu niespokojnych nóg potrafią mieć charakter pierwotny, czyli RLS jest dziedziczny, czy charakter wtórny, czyli syndrom niespokojnych nóg pojawia się jako konsekwencja różnych schorzeń neurologicznych. Podaje się, iż w ponad połowie wypadków dolegliwości niespokojnych nóg przejmuje się po przodkach w formie autosomalnej dominującej czy rzadziej autosomalnej recesywnej. Rodzinne występowanie syndromu niespokojnych nóg przyczynia się zazwyczaj do wczesnego startu zaburzeń, zazwyczaj blisko 35. roku życia. Późniejsze powstawanie symptomów dolegliwości niespokojnych nóg sugeruje raczej na fakt, iż RLS wtóruje innym schorzeniom, czyli jest wtórny do pierwotnych wad oraz nieprawidłowości działania organizmu, jak na przykład deficyt dopaminy w prążkowiu, czy również mocznica,
Objawy zespołu niespokojnych nóg
Objawy dolegliwości są bardzo ciężkie do określenia, chociażby dla samych chorujących. Drętwienie, mrowienie, świerzbienie, drganie, lub bardziej opisowo „mrówki biegające pod skórą”, „bąbelki w żyłach” – to jedynie niektóre określenia na dolegliwości asystujące schorzeniu. Jakkolwiek ciężkie do określenia, zawsze są dla pacjentów bardzo nieprzyjemne. Cierpiący uskarżają się na liczne budzenie się w nocy, w czasie którego zginają oraz prostują nogi, przewracają się z boku na bok czy chociażby wstają z łóżka oraz chodzą. W przeciągu dnia, w wypadku długiego przebywania w jednej pozycji, cierpiący wiercą się, machają nogami czy robią ruchy prostujące, identyczne jak w nocy. Dolegliwości wywołują, iż niektórzy nie są w stanie przez większy okres spokojnie siedzieć, tym samym nieprzyjemne jest życie w kinie czy teatrze, i podróżowanie samochodem lub samolotem.
Zespół niespokojnych nóg – rozpoznanie
Naukowcy opracowali szereg kryteriów zdiagnozowania zespołu niespokojnych nóg, takich jak:
Kryteria podstawowe (niezbędne do postawienia zdiagnozowania):
- powstawanie nieprzyjemnych wrażeń, zwłaszcza czuciowych (mrowienie, palenie) w obszarze kończyn dolnych,
- przymus ruchu (co obniża nieprzyjemne wrażenia),
- narastanie symptomów we śnie,
- zwiększanie się symptomów w porach nocnych oraz nocnych.
Kryteria dodatkowe (ułatwiające rozpoznanie):
- zaburzenia snu,
- okresowe ruchy kończyn,
- ciągły rozwój,
- dodatni wywiad rodzinny
Zespół niespokojnych nóg – leczenie
Z racji tego, iż nie ma prostej etiologii zespołu niespokojnych nóg ciężko wypracować „uniwersalną” formę leczenia zespołu niespokojnych nóg. Czasem ludzie próbują doraźnie łagodzić nieprzyjemne doznania w nogach, np. za pomocą masażów, zimnych okładów lub naprzemiennego polewania stóp raz zimną, a inny raz gorącą wodą. Sukces leczenia zespołu niespokojnych nóg zależy od dobrego postawienia diagnozy. Jeśli zespół niespokojnych nóg ma charakter wtórny, to winno leczyć się na starcie dolegliwość pierwotną, która przyczyniła się do zaistnienia zespołu niespokojnych nóg. W tymże celu można uzupełniać niedobory żelaza, witaminy B12 czy walczyć z cukrzycą. W wypadku zespołu niespokojnych nóg lecznie polega zwykle na zmniejszaniu symptomów. Dostosowuje się stopień dopaminy, podając choremu przed snem właściwe środki na zespół niespokojnych nóg – zwłaszcza te, jakie są prekursorami dopaminy oraz wpływają bezpośrednio na receptory dopaminowe. Farmakoterapia obejmuje czasem również na zespół niespokojnych nóg środki opioidowe czy benzodiazepiny. Do niefarmakologicznych sposobów leczenia zespołu niespokojnych nóg kwalifikuje się odstawienie alkoholu oraz kawy, zmianę stylu życia, unikanie późnych posiłków i stosowanie ćwiczeń relaksacyjnych przed snem. Precyzyjna kwalifikacja zespołu niespokojnych nóg jest bardzo istotna nie tylko ze strony skuteczności leczenia, ale również z faktu, iż brak leczenia zespołu niespokojnych nóg w ważny sposób upośledza jakość życia pacjenta – przyczynia się do bezsenności, spadku koncentracji uwagi w przeciągu dnia, niewielkiej efektowności w pracy, może zaburzać pożycie seksualne, skutkować konfliktami domowymi oraz przyczyniać się do wzrostu schorzeń depresyjnych.
