Czerniak jest jednym z najbardziej niebezpiecznych oraz najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych u ludzi rasy białej. W pewnych populacjach, narażonych na całe ilości promieniowania UV, jest to najczęstszy nowotwór złośliwy oraz również najczęstsza etiologia śmierci połączona z dolegliwością nowotworową. Czerniak złośliwy wynika z przekształconych melanocytów, a to komórek barwnikowych skóry, które tworzą oraz gromadzą melaninę. Dlatego również, oprócz powstawania na skórze, czerniak złośliwy może pojawić się tam, gdzie występują melanocyty, tzn. na błonach śluzowych jamy ustnej, odbytnicy lub w siatkówce oka. Czerniak umiejscawia się na skórze, a potem daje przerzuty do różnych tkanek, gdy pozostanie nieleczony. Czerniak złośliwy ma niestety dużą tendencja do wczesnych przerzutów i w małym stopniu podatny jest na leczenie. W wypadku nieleczonego czerniaka śmierć następuje zazwyczaj w przeciągu kilku miesięcy od zaistnienia pierwszych przerzutów. Ponadto, pierwsze sygnały czerniaka w sytuacji pojawienia się nietypowo wyglądającego znamienia są powszechnie lekceważone przez chorą osobę. Co więcej, czerniak złośliwy cechuje możliwość do powracania nawet po latach, jeśli wcześniej wydaje się, iż nastąpiła całkowita remisja oraz chory jest dobry. Wszystko to sprawia, iż czerniak złośliwy charakteryzuje się wysoką śmiertelnością oraz winien być miany z wielką uwagą.
Czerniak złośliwy – etiologie
Etiologia czerniaka złośliwego nie jest w pełni poznana. Wiadomo, iż wiodącą funkcję w ciągu czerniaka odgrywa narażenie na działanie promieniowania UV, które powoduje zmiany mutagenne w PODŁOŻA narażonych komórek. Promieniowanie UV osłabia także działanie układu immunologicznego w postaci i sprzyja powstawaniu utlenionej melaniny, która z kolei powoduje dalsze mutowanie PODŁOŻA w celach. Z tego powodu narażenie na działanie promieni UV jest uznawane za jeden z ważnych elementów warunkujących zachorowania. Osoby lubiące się opalać, korzystające z solarium lub narażone na ciągłe działanie światła w pracy zawodowej są zwłaszcza wrażliwe na zachorowanie na czerniaka. Warto przytoczyć fakt, iż największa zachorowalność na czerniaka jest w Australii (ponad dwudziestokrotnie wyższa stopa zachorowalności niż w Polsce), gdzie występuje wysokie nasłonecznienie przez cały rok, i z względu dziury ozonowej dawka promieniowania UV jest większa niż w różnych subtropikalnych rejonach świata. Czerniak zwykle atakuje osoby w średnim wieku, chociaż zdarzają się czasami przypadki powstawania czerniaka u dzieci przed okresem pokwitania. Zwłaszcza narażone na wzrost czerniaka złośliwego są osoby o obniżonej odporności – przyjmujące środki immunosupresyjne, cierpiące na AIDS, etc.
Czerniak złośliwy – leczenie
Nieleczony czerniak złośliwy niechybnie doprowadza do śmierci. Czerniak złośliwy nacieka na jeszcze głębsze warstwy skóry, a potem tkanki podskórne, również dając przerzuty do węzłów chłonnych i przerzuty do różnych tkanek oraz organów za pośrednictwem naczyń chłonnych i/lub krwionośnych. Czerniak cechuje się wczesnym powstawaniem przerzutów, a w jego leczeniu decydującą funkcję odgrywa rozpoznanie w właściwym okresie. Leczenie czerniaka polega przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu zmiany wraz z marginesem zdrowej skóry wokół niej. Margines tenże sięga 1 cm dla czerniaków płaskich a nawet 2-3 cm dla czerniaków wyraźnie uwypuklonych. Po wykonanym zabiegu, uczy się pod mikroskopem nie tylko środek z samego znamienia, ale także z marginesu skóry. Gdy okaże się, iż w tym marginesie także odnaleźć można komórki nowotworowe, chory niezwłocznie wysyłany jest na ponowny zabieg, w którym rozwija się ów margines, wycinając powszechnie także tkanki podskórne. Taki sposób wycinania znamion czerniaka złośliwego może budzić obiekcje natury estetycznej, zwłaszcza u pań. Tym bardzo, iż zmiany te są zazwyczaj na eksponowanych miejscach, ze powodu na konkretniejsze działanie promieniowania słonecznego. Należy natomiast pamiętać, iż jest to element walki o zdrowie oraz bycie. Większy margines daje większe szanse przeżycia oraz pełnego wyzdrowienia. Wydaje się, iż z tej perspektywy ewentualny, nawet szpecący ubytek tkanki nie ma decydującego znaczenia. Na znamieniu nie można wykonywać biopsji, ponieważ pod wpływem tego sposobu delikatne znamię może przemienić się w nowotwór. Gdy specjalista pomyli się w ocenie znamienia oraz usunięte zostanie znamię delikatne, to sam zabieg chirurgiczny nie będzie etiologią jego zmiany w nowotwór. Gdy po prawidłowo wykonanym zabiegu pojawią się zmiany, to znaczy, iż do przerzutów doszło już przed zabiegiem, a usunięta zmiana była nowotworem. Podczas zabiegu chirurgicznego poleca się także przeprowadzenie biopsji tzw. węzła wartowniczego, to jest najbliższego węzła chłonnego na drodze spływu chłonki. Po wycięciu następuje ocena histopatologiczna owego węzła. Gdy jest on wolny od komórek rakowych, to rokowanie jest dość dobre, chory ma spore nadzieje na wyleczenie. Zajęcie węzła wartowniczego przez komórki rakowe może oznaczać, iż dotarło do proliferacji nowotworu do różnych tkanek, a rokowanie jest raczej złe.
